ORIONE: I suoi scritti (IT - EN - ES - PT - PL)
In questa pagina: GLI SCRITTI DI DON ORIONE (IT) AN UNMISTAKABLE STYLE (EN) PAGINAS DE DON ORIONE ESCRITAS CON UN FUEGO TAN PROFUNDO BAJO UNA LUZ TAN NUEVA (ES) AQUELAS PÁGINAS DE DOM ORIONE BROTADAS DE UM FOGO TÃO PROFUNDO NUMA LUZ TÃO NOVA (PO) PISMA KS. ORIONE (PL)
Don Orione ha praticato con sacrificio e zelo instancabili l'"apostolato della penna".
Egli non scrive con fini artistici, con l'intento di lasciare traccia di sè sul piano letterario. Ben più elevati sono i suoi ideali. Egli parla "ex abundantia cordis" con tutta la sincerità, l'ardore, la passione della sua grande anima che fa dello scritto solo e sempre un mezzo proteso ai suoi altissimi fini: gloria di Dio, salvezza delle anime, sviluppo della Chiesa.
I suoi argomenti sono sostanzialmente i suoi amori: è logico quindi che quando Don Orione prende la penna, la prende con quello spirito con cui il Sacerdote prende in mano gli strumenti apostolici della sua sacra missione.
Lo stile - si è detto pure - dipende anche dalla "cosa" che si tratta. E le pagine di don Orione variano assai se trattano di temi forti e impressionanti, quali i doveri del religioso e del cristiano di fronte all'eternità e ai divini giudizi, oppure se si riferiscono ad argomenti dolci e delicati, come la devozione alla Madonna, la pietà verso i poveri o anche i suoi ricordi personali del padre, della mamma, della famiglia.
Il suo stile, ordinariamente pragmatico e paternamente autoritario, assume sovente toni lirici, come in "Dio e mia madre", "Più fede!", "Lavorare cercando Dio solo". Diviene profetico e trionfale in "Cristo avanza!", quasi rivoluzionario in "Lavoratori, è suonata l'ora!", armonioso in "Volle morire a braccia aperte", fiorettistico nella "Leggenda di Frate Ave Maria" e addirittura mistico in "Vedere e servire Cristo nell'uomo"; molte sono le aperture a temi sociali, come in "Donna, famiglia, società", "Alla testa dei tempi", "Per una nuova civiltà".
Ma resta costante il comune denominatore: l'appassionata personalità di Lui sempre grande, sempre forte, sempre fiducioso in Dio, qualunque sia l'argomento trattato. E' sempre la "soprannaturalità" che determina e accompagna il suo dire.
Sappiamo, in merito, che Don Orione, seminarista a Tortona, si dichiarava legato ai "romantici" come più realisti, più vicini al sentire popolare, all'uomo concreto e soprattutto in linea con il cristianesimo.
Ammirava anche i "classici", ma solo nella "forma". Non ne condivideva l'"animus" alquanto astratto e idealizzatore, a differenza del quasi "verismo" dei "romantici".
Influssi di altri scrittori dell'epoca o anche precedenti? Don Orione certo non presenta quella originalità che caratterizza molti mistici da S. Caterina da Siena a S. Teresa d'Avila, fino ai più recenti come Elisabetta della SS. Trinità, Charles de Foucauld o Réné Voillaume. Egli piuttosto riprende motivi già trovati da altri; certe sue espressioni riecheggiano, quasi ad litteram, Ludovico da Casoria, Lorenzo da Brindisi, il Rosmini, la stessa Caterina da Siena, dalla quale toglie le più calorose parole sul Papato e sulla Chiesa.
Ma se manca l'originalità inventiva, resta quella del sentimento ardente e convinto. Don Orione, prima di ripetere, assorbe, fa sangue del suo sangue anche il pensiero altrui e lo ributta fuori in chiave totalmente personale. Nessun'ombra di plagio, se mai condivisione vissuta!
La vita di Don Orione, il suo carisma, la sua piena donazione a Dio e ai fratelli, il suo olocausto totale e costante traspaiono dai suoi scritti e dànno al suo Epistolario un posto primario tra gli epistolari ascetici degli ultimi due secoli. Il solo Rosmini può stargli accanto. La sola bibliografia basta a documenta il crescente interesse verso la sua vita e i suoi scritti.
Come definirlo in sintesi? Ernesto Buonaiuti ha qualificato Silone "un artista maturato nella sofferenza e nella speranza" ("Il risveglio" 1945). Non vedremmo difficoltà nell'applicare tale qualifica, naturalmente con altri parametri ascetici, a Don Orione stesso.
"Io penso come un poeta", confessava di sè Dostojewski; Don Orione avrebbe detto: "Io penso come un cristiano", ma dando al termine tutta la estensione e profondità con cui lo traduceva nella vita. Cristiano, ecclesiastico, apostolo fino al midollo dell'anima!
Ignazio Terzi
From: Ignazio Terzi, Presentation of A Priceless Treasure Don Orione. Letters & Writings, London, 2000, (vol. 1 p. 352; vol. 2 p. 352)
If “the style is the man”, as Buffon says, then Don Orione, who was certainly, even on a human level, an “unmistakable” person, also had an “unmistakable” style. In fact it is not difficult to discover in his writings characteristic traces of his strong personality: geniality, an iron will, holy audacity, pertinacity and a particular intuition regarding times and men. These could be some, if not all, of the principal aspects of his character. These elements can also be found in Don Orione, the writer.
Don Orione did not have any artistic intentions when writing, leaving traces of himself in the world of literature. His ideals are on a much higher plane. He speaks “ex abundantia cordis” with all the sincerity, the ardour, the passion of his great soul which makes his writing only and always a means towards his highest goals: the glory of God, the salvation of souls, the development of the Church.
His themes are substantially his loves. It is logical therefore that when Don Orione picks up the pen, it is with that same spirit with which the Priest takes up the apostolic instruments of his sacred mission.
The style depends also on the “thing” in question - or so it is said. The pages of Don Orione vary greatly whether dealing with strong and impressive themes, such as social problems, or the duties of religious or Christians in respect of eternity and divine judgement, or if the theme regards sweet or delicate matters, such as devotion to our Lady, pity towards the poor or even his own personal memories of his family or apostolate.
All these indications can be found in this collection of letters and writings, some of the more significant pages from the rich collection of writings of the Founder of the Little Work of Divine Providence. This priceless treasure is now finally available in English, having already been published in Italian, Spanish, Portuguese and Polish. This publication is intended for the vast circle of those who already know about Blessed Luigi Orione and also to those, interested in the historical and spiritual events in the life of the Church, wishing to meet with an eminent personality from the social and ecclesial scene of this century. His first biography, which appeared in England in 1952, was written by Douglas HYDE with the original title God’s Bandit (Peter Davies, London, 1952).
Don Orione was born in 1872 and died in 1940. Italian by birth, through the universality of his Christian experience, he became in tune spiritually and managed cultural dialogue and active interest in numerous peoples: from Italy, Argentina, Brazil, Uruguay, Poland, Palestine and also Britain. His first religious came to this last in 1936 (to Cardiff and South Wales) and currently his religious Family are present with diverse communities involved in social work, and the care of the humble and the least.
This publication is in answer to a widespread need because, during these last few years, the Congregation of Don Orione (religious priests, brothers, hermits, active and contemplative sisters, consecrated lay people) are expanding their work in many English speaking nations: other than Britain and Ireland, there is also U.S.A., the Philippines, Jordan, Kenya, Australia...
The writings of Don Orione are easy to read. From a stylistic-literary point of view, he is ordinarily pragmatic and paternally sure, but he knows how to assume various tones, guided by the theme to hand: he moves from lyrical and mystical tones on strictly spiritual themes to themes almost revolutionary in certain letters of social interest; he knows how to express himself with harmonious, flowery phrases, adapted to simple people, becoming prophetic and triumphal when looking to the future, inspired as he was in the primacy of Divine Providence in the history of the Church and society. But the common denominator remains constant: the passionate personality of the man who is always great, always strong, always believing, whatever the subject matter.
The life of Don Orione, his complete giving of self to God and his brothers, his total and constant holocaust are evident from his writings and give to his letters a leading position among the ascetic writings of the last two centuries.
Dostojewski said of himself: “I think like a poet”. Don Orione would have said: “I think like a believer”, but giving to the expression all the depth and breadth with which he gave it meaning in his life. A Christian, an ecclesiastic, an apostle all the way to the core of his soul!
PAGINAS DE DON ORIONE ESCRITAS
CON UN FUEGO TAN PROFUNDO
BAJO UNA LUZ TAN NUEVA
I.
Son pocos los que han podido asomarse al fuego interior que consumía su alma, un fuego recóndito pero, a la vez, presente como Dios. Se podía entrever algo. Pudiendo, se quedaba levantado por la noche. No siendo en la comunidad, quién sabe dónde y cuándo comía. Algunas noches lo vieron acostado sobre la tarima del altar; otra vez en un comedero de animales; llevado, seguramente, por el amor de quien había nacido en un pesebre.
De su simple conversación se traslucía una vida prodigiosa. En su interior ardía un amor que no le daba tregua ni un solo instante, provocándole a veces el estremecimiento del éxtasis y un estado de soberana libertad propio de quien se dedica totalmente al alma y a Dios.
Nadie podrá narrar sus silencios, sus sueños, sus horas totalmente íntimas, los momentos de soledad pasados en unión con Dios, pero sí esa experiencia de amor que lo hace un hermano de Francisco de Asís, herido interiormente como él y, también como él, trovador siempre alegre, vivaz, enamorado que, como un viento, un fuego, o un aluvión, todo lo arrollaba con su amor. Este pobre italiano, tosco, rudo, simple, ha sido en Italia una de las manifestaciones más claras y luminosas de lo divino. Italia cuenta con muchas personas enamoradas de Dios, personas fuertes en medio de grandes sufrimientos, amantes hasta la locura, castas, serenas en medio de las tempestades, creativas y hasta poetas: Don Luis Orione era una de ellas.
***
De él quisiéramos saber más. Esperamos que sus religiosos no tarden en ofrecernos los elementos necesarios para conocerlo y apreciarlo. Ya se están publicando algunas de sus cartas que, aunque escritas currenti calamo, con una redacción algo desordenada, improvisada y apurada, reflejo de su alma generosa, contienen sin embargo algunos fragmentos que pueden ayudarnos a comprenderlo.
Ante todo, nos lo muestran siempre en un estado de euforia espiritual. No razona ni expone en forma ordenada. Se diría que no se expresa sino que se vuelca. Pero al prodigarse reserva algo para sí, lo mejor. Se presenta siempre como el padre que habla con sus hijos, sobre su casa. Aún cuando pareciera estar diciendo algo de sí mismo, en realidad está pensando en los hijos y en la casa. Lo recóndito del corazón de Don Orione no lo conoceremos hasta que se tengan sus notas íntimas y personales, si es que existen. Además de las preocupaciones propias de un padre, las cartas reflejan también el ansia por el cúmulo de trabajo que realizaba.
Una vez escribió: "Queridos míos, siempre que les escribo les hago un sermón (los sacerdotes tienen que predicar siempre, poco o mucho, y de todas formas); ¿comienzo ya o espero hasta el final? Es mejor ahora, verdad?".
Sabía ser irónico, a veces en forma sutil: ¿cuánta literatura de los sacerdotes no son sermones? Pero, ¿qué tiene de malo? ¿qué otra cosa podría hacer un sacerdote sino predicar? Lo mejor es que aceptemos nuestro destino, y prediquemos. Con frecuencia, si no siempre, escribía sus pensamientos entre un trabajo y otro, entre un viaje y otro; pero, aunque escritos a la rápida, no eran cosas circunstanciales sino que brotaban de lo más profundo.
Tiene expresiones, y hasta páginas enteras, sobre la caridad; en labios de un hombre que ha vivido totalmente para la caridad, adquieren un tono altísimo, una sinceridad incomparable, y lo colocan en el mismo plano que aquellos hombres que él nombra siempre como sus maestros: Don Bosco y Cottolengo.
Sobre el evangelio escribe con amor y con una fuerza ingenua.
Habla de la Iglesia, del Papa, de los obispos, con el vigor de una consagración propio de la literatura piadosa de aquellos años, pero no frecuente en la vida cotidiana. A diferencia de los que disentían de Roma o de los que mostraban su consentimiento con argumentaciones falaces, habló siempre en términos tan claros y categóricos sobre el Papado y sobre los varios Papas que conoció que no sería posible contarlo entre aquellos acérrimos opositores que sostenían que la devoción al Papa cultivada el siglo pasado no era sino una desviación y una distorsión del auténtico sentimiento cristiano. Don Orione vio con claridad y afirmó con toda el alma que en el mundo contemporáneo estar con el Papa era la forma más rápida y eficaz de estar con Cristo.
Sobre el mundo y su historia nunca perdió la esperanza.
"Hermanos, los pueblos están cansados, desilusionados. Sienten que la vida sin Dios es vana, totalmente vacía. ¿Estamos en vísperas de un gran renacimiento cristiano? Cristo tiene piedad de las multitudes. Cristo quiere resucitar. Quiere volver a ocupar su lugar. Cristo avanza. El porvenir es de Cristo. Si por el pedestal se pueden deducir las dimensiones de un monumento, ¿qué representan veinte siglos para aquél que ha tenido al menos sesenta de preparación? Cristo ha resucitado. No, no es un fantasma; es El, el Maestro; es Jesús que camina sobre las aguas fangosas de este mundo tan turbulento y tempestuoso. El porvenir es de Cristo."
En otras palabras, Don Orione nunca ha dudado de que el mundo es todavía joven. Para él el fin del mundo no era algo inminente. No es que excluyera el sufrimiento, sino que lo consideraba el camino que lleva a la felicidad eterna y al cumplimiento terrenal de los mejores destinos humanos.
"Les prevengo que todavía no hemos comenzado a sufrir."
"Si vinieran tribulaciones y persecuciones, bendigamos al Señor."
"Quizás puede parecer que Cristo esté muerto, pero es un Muerto que siempre, tarde o temprano, resucita."
Su corazón se dilataba cuando hablaba de Italia, en particular, y de su juventud.
Escribía desde Buenos Aires: "Hermanos míos muy queridos y amados, me parece escuchar las campanas de mi patria lejana que suenan a gloria por las ciudades y pueblos: su himno evoca en mí los más santos recuerdos: ellas cantan la resurrección de Cristo y me hacen llorar de fe, de alegría, de amor a Dios, de amor a ustedes, de amor a nuestra Italia".
Ordenó que en todas las casas de su Congregación hubiera una Biblia, la Suma de Santo Tomás, la Imitación de Cristo y el Dante. A los jóvenes alumnos escribía: "Defiendan con valor el bien y la educación católica recibidos. Difundan el espíritu de bondad: perdonen siempre: amen a todos; sean humildes, trabajadores, francos y leales en todo: el mundo tiene suma necesidad de fe, de virtud, de honestidad".
Pero las palabras mejores las reserva para los pobres; mientras que las más duras las usa para sí mismo. Los pobres son sus "patrones predilectos", nuestros patrones. Decía así, pero en realidad eran su corazón.
"En la puerta del Pequeño Cottolengo Argentino, a los que entren no se les preguntará cómo se llaman, sino solamente si tienen algún sufrimiento."
El mismo fue pobre. "Pobre sacerdote", como se califica una vez. Otra vez se dice un changador de Cristo. Estropajo, era una expresión que solía aplicarse a sí mismo y a los suyos.
De su vida escribe con una humildad y una dignidad que hace recordar a San Pablo: "Sostenido por la gracia del Señor, he evangelizado a los pequeños, a los humildes, al pueblo, al pueblo pobre al que han envenenado con teorías perversas y arrebatado a Dios y a la Iglesia; en el nombre de la Divina Providencia he abierto los brazos y el corazón a sanos y enfermos, de toda edad, de toda religión, de toda nacionalidad: a todos habría querido dar, junto con el pan corporal, el divino bálsamo de la Fe, pero especialmente a nuestros hermanos que más sufren y están más abandonados. Tantas veces he sentido a Jesucristo cerca de mí, tantas veces me pareció ver a Jesús en los más desdichados y los que están más abandonados".
Pero esto no le bastaba, y rezaba a la Virgen: "Vivir, palpitar, morir a los pies de la Cruz con Cristo. Beatísima Madre, haz que tus pequeños hijos, los hijos de la Divina Providencia, tengan amor; dales amor, ese amor que no es tierra sino fuego de caridad y locura de la Cruz. Danos, María, un alma grande, un corazón grande y magnánimo que llegue a todos los dolores y a todas las lágrimas. Haz que seamos verdaderamente como nos quieres tú: los padres de los pobres! Que toda nuestra vida esté consagrada a dar a Cristo al pueblo, y el pueblo a la Iglesia de Cristo; que arda y resplandezca de Cristo: y en Cristo se consuma, en una luminosa evangelización de los pobres: que nuestra vida y nuestra muerte sean un cántico dulcísimo de caridad, y un holocausto al Señor".
Este hombre, tan posesionado de su amor y de su obra, tenía también él un pobre corazón humano. De sus cartas surge con frecuencia como el lamento, el deseo, la dulzura de los afectos humanos.
Ha amado a sus jóvenes, a sus pobres, a sus sacerdotes, con una ternura fraterna, materna. Muchas veces se encendía su fantasía, y después de haber escrito este párrafo formidable: "Amar a las almas, querer salvar a todas las almas, ayudar a Cristo a salvar, a salvar y santificar nuestras almas y las almas de nuestros hermanos, con total abnegación de nosotros mismos, total negación de nosotros mismos, total sacrificio; con total sacrificio de nosotros mismos, como hostias puras de Jesús, como corderos de Jesús, en pos de Jesús y todo por Jesús". Sentía el cansancio, la fatiga, su condición de hombre mortal, y añadía: "Animo! prosigan así, mis queridos hijos : así se llega al santo Paraíso. Animo y adelante, que el mañana nos deparará a mí y a ustedes el santo Paraíso. ¿Qué es la vida? Vapor est: mañana estaremos con Jesús. Ah! querido y santo Paraíso!" Al final Don Orione estaba y se veía cansado, casi terminado. De todas partes se le pedía y ordenaba que descansara. Pocos meses antes de la muerte, un ataque más grave lo dejó en tal estado que ya no pudo resistir a esas peticiones y órdenes. Aceptó ir a descansar a San Remo, donde murió.
II.
Hablando de Don Orione en ocasión de su muerte se dijo que nunca se podría llegar a hablar adecuadamente de él mientras no se dispusiera de algún documento de su vida interior y se revelara algún secreto de su alma menos conocida. Aquí también lo hemos dicho (1º de agosto de 1940). Sus palabras, al igual que sus obras, estaban a la luz del día y eran para los demás. Pero seguramente habrá habido otras palabras pronunciadas bajo otra luz (ninguno habla en la oscuridad), destinadas no a nosotros ni a la historia, sino reservadas al propio espacio interior que supera toda dimensión geométrica. Si hay alguien que no calla cuando hace silencio, ése es el santo. Por otra parte, los santos que han dirigido a Cristo las palabras más encendidas no han sido, como podría pensarse, los contemplativos sino, y sobre todo, los activos. Santa Catalina de Siena, inquieta y trotamundos; Santa Teresa de Avila, reformadora y fundadora de tantas casas; San Francisco Javier, que escapa de Europa en pleno siglo XVI, toca el Japón y muere solitario en una isla de aquellos mares lejanos... Santos que cuando hablaban con Cristo debían haberlo hecho con palabras llenas de luz y de fuego puro. El que calla, aún frente a Dios, es el contemplativo. El contemplativo ve, y viendo se sacia y reposa, o simplemente palpita.Es muy raro que queden entre los hombres huellas de esas palabras secretas. Muy raro, pero no imposible. Y casi siempre de forma casual. No no nos sorprende que de Pascal nos hayan llegado sus páginas matemáticas, las jansenistas y las apologéticas. Pero llama mucho la atención que nos haya quedado la revelación del fuego interior que lo iluminó en la noche misteriosa. Don Orione no era un gran escritor; o mejor dicho, no era un escritor, ni por vocación ni por elección, sino que escribía por necesidad como el común de la gente. Ello no obstante (como ya hemos insinuado), algunas de sus palabras eran de tal importancia y brotaban de un fuego tan profundo en una luz tan nueva que permanecerán más que muchas docenas de centenares de volúmenes de nuestro tiempo.
Gracias a un amigo, que ha preferido permanecer en el anonimato, tenemos cuatro páginas llenas, escritas en forma desordenada, con muchos puntos y aparte, equivocaciones evidentes, partes borradas y anotaciones añadidas entre líneas. Cuál fuera la intención de Don Orione yo no lo sé ni tampoco el amigo, o al menos no me lo ha dicho.
No parece ser parte de un sermón. Además, la fecha puesta entre paréntesis hace pensar en una anotación personal. Tampoco parece ser un escrito destinado a otros, porque nunca hubiera hecho tantas confidencias sobre sí mismo. Nosotros pensamos que esas cuatro páginas son el fruto de un momento de oración, el intento de conservar en el papel un recuerdo de afectos, un paso de luz, la señal de momentos intensos vividos en el silencio y que se fueron apagando lentamente, como el sol que se va poniendo entre los árboles al caer la tarde.
No digo un simple lector, pero sí que un experto de textos espirituales y místicos no podría permanecer indiferente ante algunas de esas frases incandescentes en las que en ciertos momentos desaparecen las mayúsculas en los puntos y aparte, y todo tipo de puntuación; y han quedado en el papel en forma desordenada, como un flujo de sangre proveniente de una herida imprevista, transformándose en estrofas poéticas. Es un texto que da testimonio de un alma absolutamente cristiana.
Las últimas dos páginas reflejan una escritura más apresurada y desordenada; pero son las más directas y las más ricas de revelación interior. La fecha, puesta con la intención de escribir su vida con lágrimas y sangre (es decir, tejerla, hacerla, vivirla: para esto "escribía") indica claramente que se trata de los últimos años de Don Orione.
AQUELAS PÁGINAS DE DOM ORIONE
BROTADAS DE UM FOGO TÃO PROFUNDO
NUMA LUZ TÃO NOVA
I.
Poucos puderam ver o fogo interior de sua alma: candente, e, ao mesmo tempo, aflita: fogo secreto como Deus, presente como Deus. Mas algo podia ser visto e intuído. Assim que podia deixava de dormir. Quando não estava na comunidade, não se sabia se e onde comesse. Foi visto quando dormia aos pés dos altares, deitado na noite e vivo. Uma vez, viram-no dormir numa manjedoura: claro, por amor de quem num presépio nascera.
Mesmo só conversando com ele, sentia-se o transluzir de uma vida milagrosa. Um amor que interiormente o inflamava e não devia dar-lhe descanso nem por um minuto, a ponto que, às vezes, causava-lhe o tremor intolerável do êxtase, a leveza soberana de um todo-alma, de um todo-Deus.
Seus silêncios, seus sonhos, suas horas que ninguém pôde espiar, seus a sós com Deus que não poderão ser nunca contados: mas este seu entusiasmo que, dizíamos, o torna irmão de Francisco de Assis, como ele chagado por dentro e vibrante, como ele sempre alegre, sempre vivo, sempre arrebatado pelo seu amor como um raminho ao vento, um fogo, uma enchente. Este pobre italiano, tosco, maciço, rude, foi, na Itália, um exemplo dos mais luminosos e resplandecentes do divino. A Itália conta muito apaixonados por Deus, dolorosos e fortíssimos, amorosos até a loucura e puros, tempestuosos e calmos, frequentemente poetas e sempre criadores: Dom Luís Orione é um destes.
* * *
Dele, gostaríamos de conhecer mais e melhor; e esperemos que seus religiosos não demorem a nos oferecer o que será necessário para conhecê-lo, apreciá-lo. Estão sendo imprimidas algumas suas cartas. Escritas, currenti calamo, espelham a sua alma generosa:impetuosas e fugidias, imprevistas e apressadas, contêm, todavia, alguns trechos que poderão nos ajudar a compreendê-lo.
Antes de tudo, revelam-no sempre num estado de exaltação espiritual. Não raciocina, não descreve com ordem, não se exprime: propaga-se. Ao se propagar, todavia, algo - o melhor - guarda para si. É sempre o pai que fala aos filhos e fala da casa; também quando parece que nos está dizendo algo de si, na verdade pensa nos filhos e na casa. O coração secreto de Dom Orione não nos será desvelado, a não ser quando dele tivermos anotações íntimas, pessoais. Mas será que as escreveu? Também estas cartas manifestam a ansiedade pelo grande trabalho, além das preocupações de pai.
Uma vez escreveu: "Meus queridos, a pouca pregação que de costume vos faço quando vos escrevo (os padres, sabe-se, devem sempre, pouco ou muito e em todos os modos pregar), desta vez, devo fazê-la logo ou esperar o fim? Melhor logo, não é?"
Não lhe faltava pois a ironia e até mesmo uma sútil ironia: quanta literatura de nós padres não é pregação? e é, no fundo, um grande mal? e quem, dentre os padres, não prega, o que faz? É melhor aceitar a nossa sorte e pregar. Frequentemente, senão sempre, entre uma obra e outra, entre uma viagem e outra, ele passa para o papel seus pensamentos: os quais, ainda que escritos rapidamente, não são coisas ocasionais mas prorrompem do íntimo.
Há expressões, e páginas inteiras, a respeito da caridade, que, enunciadas por um homem que viveu totalmente voltado para a caridade, atingem um tom altíssimo, uma sinceridade incomparável, e alinham-no com aqueles outros homens que ele cita constantemente como seus mestres: Dom Bosco e o Cottolengo.
Escreve sobre o Evangelho com uma força ingênua e carinhosa.
Fala da Igreja, do Papa, dos Bispos com uma dedicação vigorosa, a qual, hoje, é comum na literatura de devoção, mas, não é igualmente comum na vida cotidiana. Ao contrário dos dissidentes de Roma ou daqueles que concordam de maneira hesitante e capciosa, ele sempre falou do Papado e dos vários Papas que conheceu de forma clara e resoluta, que não permite, deveras, incluí-lo entre aqueles murmuradores zelosos, segundo os quais a devoção ao Papado, desenvolvida no último século, seria apenas um afastamento e um defeito do justo sentimento cristão. Dom Orione viu com clareza e afirmou com toda sua alma que, no mundo contemporâneo, estar com o Papa é a mais rápida e efetiva maneira de estar com Cristo.
Ele nunca se desesperou pelo mundo e pela sua história.
"Irmãos, os povos estão cansados, desiludidos. Percebem que a vida sem Deus é toda vã, é toda vazia. Somos nós a aurora de um grande renascimento cristão? Cristo tem piedade das multidões. Cristo quer ressurgir. Quer retomar seu lugar. Cristo se adianta. O futuro é Cristo. Se pela base podemos calcular a dimensão do monumento, para aquele que teve no mínimo sessenta séculos de preparação, o que significam vinte séculos de vida? Cristo ressurgiu. Não, não é um fantasma; é Ele, é o Mestre, é Jesus que caminha sobre as águas cheias de limo deste mundo tão turvo, tão tempestuoso.O futuro é de Cristo."
Em outras palavras, ele, Dom Orione, nunca duvidou que o mundo fosse ainda jovem: nada de fim do mundo iminente! Não é que não se deva sofrer: mas o sofrimento é o caminho para a felicidade eterna e para a realização terrena dos melhores destinos humanos.
"Aviso-vos que ainda não começamos a sofrer." "Se virão aflições e perseguições, bendigamos o Senhor." "Às vezes pode parecer que Cristo esteja sepultado. Ele é o Morto que sempre, cedo ou tarde, ressuscita."
Sobre a Itália e, particularmente, sobre sua juventude ele falava com grande afeto.
De Buenos Aires, escrevia: "Oh! meus irmãos, tão queridos e tão amados, parece-me ouvir os sinos de minha pátria longínqua, ressoantes de glória pelas cidades e aldeias: o hino das mesmas traz-me à memória as mais santas lembranças: elas cantam a ressurreição de Cristo e fazem-me chorar de fé, de alegria, de amor a Deus, de amor por vós, de amor pela nossa Itália."
Ordenou que, em cada casa da sua Congregação, houvesse uma Bíblia, uma Suma de São Tomás , uma Imitação de Cristo e Dante. Aos jovens alunos, escrevia: "Tende a coragem do bem e da educação católica e italiana que recebestes. Propagai o espírito da bondade: perdoai sempre: amai a todos; sede humildes, laboriosos, francos e leais em tudo: o mundo tem extrema necessidade de fé, de virtude, de honestidade."
Mas as suas palavras mais belas são as que dirigiu aos pobres, como as suas palavras mais duras foram para si próprio. Os pobres são os seus "donos preferidos", os nossos patrões: assim dizia ele; na realidade, eram o seu coração.
"A porta do Pequeno Cottolengo Argentino não perguntará a quem entra se tem um nome, mas simplesmente se tem uma dor".
Ele próprio foi pobre. "Pobre padre", fala de si uma vez. Outra, diz que é um carregador de Cristo. Chama a si e aos seus, de trapos.
Sobre sua vida escreve com a humildade e a dignidade que fazem lembrar São Paulo: "Ajudado pela graça do Senhor, evangelizei os pequenos, os humildes, o povo, o pobre povo que, envenenado por teorias perversas, é tirado de Deus e da Igreja; em nome da Divina Providência abri os braços e o coração a sadios e a doentes, de todas as idades, de qualquer religião, de todas as nacionalidades: a todos gostaria de ter dado, com o pão do corpo, o bálsamo divino da Fé, sobretudo aos nossos irmãos mais aflitos e abandonados. Muitas vezes senti a proximidade de Jesus Cristo, muitas vezes pareceu-me entrevê-Lo, Jesus, entre os mais marginais e os mais infelizes."
Mas não lhe era suficiente e pedia a Nossa Senhora: "Viver, palpitar, morrer aos pés da Cruz com Cristo. Aos teus pequenos filhos, aos filhos da Divina Providência, concede, beatíssima Mãe, amor, amor: aquele amor que não é terra, mas é fogo de caridade e loucura da Cruz. Dá-nos, Maria, um grande ânimo, um coração grande e magnânimo que alcance todas as dores e todas as lágrimas. Faze com que sejamos verdadeiramente como desejas: os padres dos pobres! Que toda nossa vida seja sagrada para dar Cristo ao povo e o povo à Igreja de Cristo; arda e brilhe em Cristo: e, em Cristo, se extinga, numa luminosa evangelização dos pobres: a nossa vida e a nossa morte sejam um dulcíssimo cântico de caridade e um holocausto ao Senhor."
Este homem tão absorvido pelo seu amor e pela sua obra, tinha também um pobre coração de homem: e das suas cartas transparece como um lamento, o desejo da doçura dos afetos humanos.
Amou seus jovens, seus pobres, seus padres, com uma ternura fraterna, materna. Frequentemente sua imaginação ardia e, depois de ter escrito este formidável parágrafo: "Amar as almas, querer salvar todas as almas, ajudar Jesus a salvá-las, a salvar e santificar nossas almas e as almas de nossos irmãos, com toda nossa abnegação, com toda renúncia de nós mesmos, com todo sacrifício, com todo nosso sacrifício, como hóstias puras de Jesus, como cordeiros de Jesus, atrás de Jesus e todo para Jesus".
Sentia seu cansaço, sua fadiga, sua mortalidade, e acrescentava: "Coragem! e adiante assim, meus queridos filhos: assim chega-se ao santo Paraíso. Amanhã, sabeis: coragem e adiante, amanhã para mim e para vós há o santo Paraíso. Que é a vida? Vapor est: amanhã estaremos com Jesus! Ah! querido santo Paraíso!"
No final, de fato, Dom Orione estava e parecia cansado; quase acabado. De todos os lados, pediam-lhe e ordenavam-lhe que descansasse. Pouco antes do falecimento, um ataque mais grave fez com que ele não pudesse mais fugir a esses pedidos e a essas ordens. Assim consentiu em ir descansar: foi para Sanremo, e ali faleceu.
II.
Falando-se de Dom Orione, por ocasião de sua morte, acenou-se com cautela, mas intencionalmente, aqui acima mesmo (1 de agosto de 1940) que não seria possível falar dele de maneira certa até quando não conseguíssemos ter em mãos algum documento sobre sua vida mais íntima, algum segredo desvelado sobre sua alma menos conhecida. Suas palavras, como suas obras, estão sob a luz do sol e para os outros; todavia, tinha que pronunciar outras sob uma luz diferente (ninguém fala no escuro), não para nós, nem para a história, mas naquele espaço que não é mais espaço geométrico.
Se há um homem que não se cala quando está calado, é o Santo; e os Santos que disseram a Cristo as palavras mais inflamadas, não são, como seríamos levados a crer, os Santos contemplativos, mas sim, e sobretudo, os Santos de ação. Santa Catarina de Sena, irrequieta e viageira; Santa Teresa de Ávila, reformadora e fundadora de muitas casas; São Francisco Xavier, que, em pleno 1.500, fugiu da Europa chegando ao Japão, morrrendo solitário numa ilha daqueles mares longínquos, eis os Santos que devem ter falado, quando falavam com Cristo, com palavras de luz e de puro fogo. Quem se cala, também com Deus, é o contemplativo. Este vê, e vendo se satisfaz e pára, ou simplesmente palpita.
É muito raro que daquelas palavras secretas fique entre os homens um vestígio. Raríssimo, singular, porém não impossível; quase sempre casual. Nenhuma maravilha se de Pascal chegaram até nós as páginas de matemática, as páginas jansenistas, as páginas apologéticas; mas maravilha o fato que ficou a revelação do fogo interior, na noite misteriosa. Dom Orione não era um grande escritor; não era mesmo um escritor: Escrevia, não por vocação ou escolha, mas escrevia por necessidade como a maioria dos homens. E, no entanto, (já acenamos) algumas de suas palavras se configuraram, brotando com tanto ardor e sob uma luz tão nova, de forma a conservar-se através dos nossos anos mais do que dezenas de centenas de outros volumes.
Devemos à gentileza de um amigo, o qual quer permanecer anônimo, ter podido ler quatro páginas escritas de maneira desordenada, utilizando muitos parágrafos, com evidentes desatenções, algumas rasuras e acréscimos nas entrelinhas. Qual era a intenção de Dom Orione, eu não sei, e nem o amigo, ou este não mo quis dizer. Talvez, seria o rascunho de um discurso, mas não parece; e a data, entre parênteses, leva a crer que fosse uma anotação íntima. Poderia ter sido redigido para outros, mas tampouco parece: nunca teria confiado, a outros, coisas tão íntimas de si próprio. Nós achamos que estas quatro páginas representam o resumo de uma hora de orações; a tentativa de salvar, através da tinta e na obscuridade, uma lembrança de afetos, uma passagem de luz, um sinal de momentos intensos explodidos no silêncio e caídos, depois, tranquilamente como cai o anoitecer entre as árvores no campo.
Não me refiro a um simples leitor, mas a um leitor competente em textos espirituais e místicos, este não poderia deixar de se impressionar por algumas dessas frases, ardentes e incandescentes, a ponto de perderem as maiúsculas dos parágrafos e toda pontuação; e, ficaram no papel desordenadamente como o sangue que jorra de uma ferida imprevista; e voam ao vento como poesia.
É um texto que testemunha uma alma absolutamente cristã.
As duas últimas páginas parecem escritas de maneira mais apressada e desordenada; são, no entanto, as mais diretas e ricas de revelação interior. A data, colocada com a intenção de escrever a sua vida com lágrimas e sangue (ou seja, tecê-la, fazê-la, vivê-la: ele "escrevia" neste sentido), torna claro que se trata dos últimos anos de vida de Dom Orione.
Ks. Orione poświęcał się z niezmordowaną gorliwością „apostolstwu pióra”. Oczywiście, nie czynił on tego jako pisarz, który chciałby zostawić swój ślad na polu literackim. Natomiast pragnął przekazać swoje ideały. Toteż mówi on „z obfitości serca”(Łk 6,45), z całą prostotą, w sposób płomienny, z pasją swego wielkiego serca, którego pismo jest tylko środkiem dla wyrażenia jego wzniosłych celów, a mianowicie: chwały Bożej, zbawienia dusz i rozwoju Kościoła.
To bowiem, co pragnie przekazać stanowi miłość jego serca. Stąd jest rzeczą logiczną, że kiedy Ks. Orione chwyta za pióro czyni to tak, jak kapłan, który bierze do ręki „środki apostolskie” swego świętego posłannictwa.
Zatem jego styl zależy od tego, w jakiej „sprawie” zabiera głos. Dlatego stronice pism Ks. Orione są bardzo różne. Mają zupełnie inne brzmienie, gdy podejmuje on tematy dotyczące obowiązków zakonników czy chrześcijan, które rzutują na ich wieczność i sąd Boży, natomiast są one inne, kiedy Ks. Orione traktuje o pobożności Maryjnej, pochylaniu się nad ubogimi lub przekazuje swoje wspomnienia osobiste o ojcu, mamie czy rodzinie.
Jego styl, zazwyczaj pragmatyczny i z ojcowskim autorytetem, przyjmuje często ton liryczny, w takich tekstach, jak: „Bóg i moje matka”, „Więcej wiary”!, „Pracować, szukając jedynie Boga”. Staje się on natomiast profetyczny i triumfalny w tekście: „Naprzód z Chrystusem”!, a prawie rewolucyjny w swej odezwie: „Robotnicy, nadeszła godzina”!, pełen harmonijnego brzmienia zaś, kiedy wyznaje: „Chcę umierać z otwartymi ramionami”, owszem, kwiecisty w ”Legendzie o Bracie Ave Maria”, a wprost mistyczny w „Widzieć Chrystusa i służyć Mu w człowieku”. W pismach Ks. Orione jest też wiele tematów społecznych, jak: „Kobieta, rodzina, społeczeństwo”, „Na czele czasów” czy „Ku nowej społeczności”.
Pozostaje jednak wspólny mianownik: Jego rozmiłowana, zawsze wielka, silna i ufna w Bogu, osobowość, bez względu na podejmowany temat; to jego nadprzyrodzone spojrzenie, które określa i towarzyszy jego słowu.
Wiemy, że Orione, już jako seminarzysta w Tortonie, deklarował swoją łączność z „romantykami”, będącymi w sposób bardziej realny bliżej odczuć ludu, owszem, konkretnego człowieka, a przede wszystkim spojrzeniu chrześcijańskiemu. Podziwiał również i „klasyków”, ale tylko w ich „formie”, nie podzielając ich „ducha” abstrakcyjnego i idealizującego, w odróżnieniu od prawie „realistycznego” romantyków. Czy Ks. Orione był pod wpływem pisarzy swojej epoki, a nawet poprzednich? Z pewnością nie przedstawia on tej oryginalności, która charakteryzowała wiele osób mistycznych, od św. Katarzyny Sieneńskiej, św. Teresy z Awila, aż do bardziej mu bliskich, jak Elżbieta od Trójcy św., Karol de Foucauld lub Rene Voillaume. Ks. Orione przejmuje raczej motywy, które znajdował u innych; niektóre jego wyrażenia brzmią prawie dosłownie, jakie się spotyka u Ludwika z Casorii, Wawrzyńca z Brindisi, Rosminiego lub św. Katarzyny Sieneńskiej, od której zaczerpnął wspaniałe słowa, dotyczące Papiestwa i Kościoła. Otóż, jeśli brak u niego oryginalności twórczej, to pozostaje oryginalność płomiennego uczucia i przekonania. Ks. Orione bowiem zanim jakąś myśl innych powtórzy, najpierw uczyni ją jakby swoją; toteż kiedy ją wypowiada staje się ona całkowicie jego osobistą, unikając nawet cienia jakiegoś plagiatu.
Życie Ks. Orione, jego charyzmat, jego pełne oddanie się Bogu i braciom, jego stała i całkowita ofiara, przebijają z jego pism i dają zbiorowi jego Listów pierwsze miejsce wśród listów ascetycznych ostatnich dwóch stuleci. Tylko Rosmini może stać obok niego. Wystarczy jedna, udokumentowana biografia Ks. Orione, aby zainteresować się jego życiem i jego pismami.
Jak więc w sposób syntetyczny można by określić Ks. Orione? Ernest Buonaiuto ujął syntetycznie sylwetkę Silone: „artysta dojrzały w cierpieniu i w nadziei”(„Il risveglio” 1945). Nie widzimy trudności w aplikacji takiego określenia, naturalnie w innych wymiarach ascetycznych, właśnie do Ks. Orione.
„Myślę jak poeta” - wyznawał o sobie Dostojewski; Ks. Orione powiedziałby: „Myślę jak chrześcijanin, ale dodając do tego określenia cały rozmiar i całą głębokość, z jaką przeżywał swoje życie. Chrześcijanin, człowiek Kościoła, apostoł, aż do szpiku duszy!
(Ks. Ignacy Terzi)